Uniek versus Distinct in Projectdoelstellingen 

Volgens het Project Management Institute (PMI) is een project “een tijdelijke onderneming die wordt uitgevoerd om een uniek product, dienst of resultaat te creëren.” Deze definitie benadrukt dat elk project in essentie uniek is—met specifieke doelen, voorwaarden en context.

In zijn boek “How Big Things Get Done” verdiept Bent Flyvbjerg dit idee door het concept “Wat is jouw Lego?” te introduceren. Hiermee moedigt hij projectmanagers aan om modulaire, herbruikbare elementen te gebruiken om projecten efficiënter en minder risicovol te maken.

In dit artikel onderzoeken we het verschil tussen unieke en distincte (onderscheidende) projectdoelstellingen, en welke uitdagingen en risico’s bij beide horen. Door deze PMI-gebaseerde begrippen te vergelijken met Flyvbjergs Lego-concept, wordt duidelijk hoe modulariteit de brug kan vormen tussen volledig nieuwe projecten en herkenbare, aanpasbare projectvormen.

Wat bedoelen we met “uniek” en “distinct” in projectdoelstellingen?

Unieke Projectdoelstellingen

Wanneer PMI het heeft over een uniek projectresultaat, bedoelt het dat het project iets oplevert dat nooit eerder op exact die manier is gedaan. Denk bijvoorbeeld aan het ontwikkelen van een innovatief energiesysteem of het bouwen van een nieuw type ziekenhuis met volledig circulaire materialen. De gebruikte processen, technologieën en omstandigheden zijn nieuw, waardoor het project niet zomaar te vergelijken is met eerdere ervaringen.

Distincte Projectdoelstellingen

Een distinct project daarentegen deelt bepaalde kenmerken met voorgaande projecten, maar heeft tegelijkertijd duidelijke verschillen. Zo kan het bouwen van een school op basis van een eerder succesvol ontwerp nog steeds distinct zijn, omdat de locatie, regelgeving of wensen van de opdrachtgever anders zijn. Het project is herkenbaar in vorm, maar uniek in toepassing.

Uitdagingen en risico’s bij unieke versus distincte projecten

Het verschil tussen unieke en distincte projecten heeft gevolgen voor hoe risico’s worden beoordeeld en beheerd. Beide soorten projecten brengen hun eigen set aan uitdagingen met zich mee.

Uitdagingen en risico’s van unieke projecten

1. Innovatierisico’s

Unieke projecten vergen vaak de inzet van nieuwe technologieën of methodes. Dat maakt innovatie noodzakelijk, maar brengt ook onzekerheid met zich mee. Omdat er geen directe precedent is, is het lastig te voorspellen wat werkt en wat niet. Denk aan het eerste ontwerp van een volledig energie-neutrale stad: de technologie, regelgeving en implementatie zijn allemaal nieuw terrein.

2. Hoge complexiteit en onzekerheid

Zonder eerdere ervaring of vergelijkbare voorbeelden moeten projectteams omgaan met veel onbekende factoren. Omgevingsfactoren, maatschappelijke weerstand of onvoorziene technische problemen kunnen het projectpad verstoren. Dit vraagt om een flexibele en wendbare aanpak.

3. Minder voorspelbaarheid in kosten en tijd

Unieke projecten hebben vaker last van budgetoverschrijdingen of uitloop in de planning, simpelweg omdat er geen betrouwbare benchmarks zijn. De leercurve is steiler, wat kan leiden tot inefficiëntie en bijstellingen tijdens de uitvoering.

Uitdagingen en risico’s van distincte projecten

1. Overmatige standaardisatie

Een valkuil bij distincte projecten is dat men te veel vertrouwt op eerdere ervaringen en sjablonen. Als men te veel kopieert zonder rekening te houden met nieuwe omstandigheden, kan dat tot fouten leiden. Een ziekenhuis dat gebouwd wordt volgens een bestaand ontwerp maar in een ander klimaat of met andere regelgeving, kan onverwachte problemen ondervinden.

2. Gebrek aan contextuele aanpassing

Distincte projecten vragen om een goed begrip van hun specifieke context. Hoewel veel elementen hergebruikt kunnen worden, vereist elk project unieke aanpassingen. Het onderschatten van deze context kan leiden tot weerstand, vertragingen of inefficiënties.

3. Beperkte flexibiliteit

Omdat distincte projecten vaak starten vanuit bestaande kaders, is er minder ruimte om buiten de gebaande paden te denken. Dat kan het aanpassingsvermogen beperken wanneer zich nieuwe omstandigheden voordoen.

Wat is jouw Lego?”: Flyvbjergs antwoord op beide uitdagingen

Bent Flyvbjerg’s “What’s your Lego?”-concept draait om het gebruik van modulaire, herbruikbare onderdelen—zoals bij Lego-blokjes—om projecten sneller, goedkoper en betrouwbaarder te maken. Deze aanpak is toepasbaar op zowel unieke als distincte projecten.

Modulariteit in unieke projecten

In unieke projecten kunnen standaardcomponenten risico’s en complexiteit verlagen. Door beproefde elementen—zoals gestandaardiseerde constructiematerialen, IT-systemen of processtappen—te gebruiken, kunnen teams zich concentreren op de echt nieuwe aspecten van het project. Een uniek vervoerssysteem kan bijvoorbeeld profiteren van bestaande spoorcomponenten, terwijl innovatie zich richt op routeplanning of energiegebruik.

Modulariteit maakt het mogelijk om binnen een uniek kader een zekere voorspelbaarheid en efficiëntie in te bouwen, zonder af te doen aan het innovatieve karakter van het project.

Modulariteit in distincte projecten

In distincte projecten is de Lego-aanpak nog beter toepasbaar. Veel onderdelen zijn al eerder succesvol ingezet, en het projectteam kan zich richten op het aanpassen van de modulaire elementen aan de specifieke omstandigheden. Denk aan woningbouw waarbij prefab-units worden aangepast aan lokale eisen, zoals weerbestendigheid of sociale woonbehoeften.

Deze aanpak bevordert efficiëntie en beheersbaarheid, terwijl ruimte blijft voor maatwerk en contextuele aanpassingen. Zo worden projecten sneller realiseerbaar met minder risico’s, zonder in te boeten op kwaliteit of relevantie.